ASTALADENUM
ASTALADENUM nyɛ giɔ́b gágúnugúné na guóbógosi numálá. Gídɛbá giɔ́b gá nundaŋ, gínyɛ gá gilé, gídiguɔ́bɔnɛn giɔ́b gá guádáb ta gígímoom. Numálá nyɛ gugál gá bɛ́málá agá giéns gá gus gá Bóbuokít. Núgúbígála agá bidɔŋ ebie: Benyí, Buokít, Idiɔ́lɔ́m, Gaab, Nŋididié, kitiá na Yɔɔl.
Iduɔ́ sá masɔ́m
Guóbógo na gudúgúne ká Bɛmála gumaan agá gúlɛnsaan gugal guɔ́b;
Gunúgúne na gugumaan agá gual gá mbɔbɔnɔ na nŋɔ́ŋɛn na nuálá;
Gɛbɔnda, gugumaan na guóbógó agá giáy gɛ́lɛ́ŋaná masɔ́m mondodi.
NSƐ́ DIÉTÍ EŊÍS AGÁS GÁ BƐDƆŊ.
Bɛdɔŋ bás nyɛ bɛsasɔ bá tisɔn wa Buogid, ta bá tísɔn wa Bafia. Nugúm nás nyɛ agá buól na guany guany wa bagánd bás.
Niílín ná bugaga buás
- Gubiál ga nugúm na Gɔdányá gadágadá wá gilugu gá Bɛ́málá;
-
Biɔ́b bídiámɛnanɛná agá mesiŋid na duged duás;
- Gunúgúne gugál gá Gɔdányá agá gugál gá Bɛ́málá gá ɔdɛm;
-
Gɔdányá guándɛgan aga biɔ́b bá guádáb ká gual busɔ́m buág;
- Gubiéŋin gá sig mɔnda na ugú band gidigid agá Gɔdányá;
- Guanda agá gise na gual gá bese nagubianɛn bɔsɔ́gɔ́ bɛnɔ́g bá gual.
Ɔduɔ́ wá busɔ́m buás
Únyɛ́ guala buol ká, baán bá Bɛ́málá gɔmaan agá itény gidigid sá gusɔ́d, agá nŋili yá gulɛnsan nubadadá, na ká bóbógo agá gulɛns na guala bunɛ́m.
Historique du numala
Décision du développement du numala comme Langue Maternelle (LM)
Ɔmbɔbɔnɔ údíyenyé ɛmbál sá bɛdɔŋ
Agá ɔmbɔbɔnɔ údíyenyé ɛmbal sá bɛdɔŋ bá Mbam na Inúbu ewe, numálá nyɛ kɔɔ́m gálɛ́ŋanɛná ɔkɛm ɔkɛmɔ. Ɛmbal sá Bɛ́málá nyɛ gɔg nɛnama enie:
- Kiáy ɔ́ny ámanɛná (Bényi) Bɛ́málá nyɛ ambál na kantɔŋ wá Bókoon agá bɛdɔŋ binyá na Bégéfig na Bakoa. And sɔ́n na kantɔŋ wa Belip agá bɛdɔŋ ebie binyá Basɔl, Buŋandɔ na Buɔdɔmb;
- Kiáy ɔ́ny ábɛ́dɛ́máná (Buokít na Kidia) dinyɛ ambál ná Kantɔŋ wa Banɛ́maand agá bɛdɔŋ ebie binyá na Cékos na Tubany, and sɔn ná Kantɔŋ wa Bókoon agá gɛdɔŋ ginyá ɔfɛ́n ká Bukak;
- Kiáy gá gɛmbádá (Idiɔ́lɔ́m), dinyɛ ambál ná Kantɔŋ wa Bágiaŋabɛn agá gɛdɔŋ ginyá ɔfɛ́n ká Kiaŋabɛn, and sɔ́n na Kantɔŋ wa Belip agá gɛdɔŋ gá Babɔ́ŋandɔ;
- Kiáy gá ɔmbɔ́g adad (Yɔɔl), dinyɛ ambál na Bábɔ́ŋandɔ agá Kantɔŋ wa Belip par le village Bongando du canton Elíp.
Amban wá Bɛ́málá yɔŋ eye 2024 nyɛ bágúbá buanda bá duɔns duád (10.000). Bágúgɔ́na kaka na mbɔŋa, bɔ́yɔ́gɔ mbasa na nŋɔndɔ, bádába muaŋ, bányɛma alɛgɛ.
Le numala, représentée par la couleur verte dans la carte géographique du département du Mbam et Inoubou ci-contre, est limitrophe:
au nord (Begni) ? par les villages Guefigue et Bakoa du canton Gounou puis Bassolo, Bongando et Botombo du canton Elip; à l'ouest (Bokito) par les villages Tsékos et Tobagné du canton Lemaandé, et Bokaga, Bakoa du canton Gounou; au sud (Ediolomo) par le village Yangben du canton Yangben et Bongando du canton Elip; à l'est (Yorro) par le village Bongando du canton Elip, et du village Bakoa du canton Gounou.
Sa population en 2024 est estimée à environ dix mille (10.000) âmes. Ses principales cultures sont: Le cacao, le maïs, le manioc, le taro, les ignames à boucles et le pistache